Raport: Polska potrzebuje szybszej redukcji emisji i bezpiecznych dostaw energii

W ostatnich latach Polska poczyniła znaczne postępy w poprawie bezpieczeństwa i trwałości swojego systemu energetycznego. Jednak według analizy opublikowanej przez Międzynarodową Agencję Energetycznej konieczne jest znaczne przyspieszenie przejścia na czystą energię. Wszystko po to, aby poradzić sobie z emisją wynikającą z dominującej roli węgla w sektorze energetycznym.

W majowej analizie MAE (IEA) zaznacza, że pomimo sukcesu w zakresie wdrażania odnawialnych źródeł energii i dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego, Polska będzie musiała podwoić wysiłki, aby dotrzymać kroku nowym celom UE w obliczu dzisiejszych wyzwań w zakresie łańcuchów dostaw.

Imponujące postępy

Polska dąży do ograniczenia emisji poprzez zwiększone wykorzystanie odnawialnych źródeł energii i gazu ziemnego, wprowadzenie energetyki jądrowej, większą elektryfikację zapotrzebowania na energię i poprawę efektywności. Od czasu ostatniego szczegółowego przeglądu MAE w 2016 r. Polska znacznie zdywersyfikowała swoje dostawy gazu i poczyniła imponujące postępy w zakresie odnawialnych źródeł energii.

Europejscy liderzy fotowoltaiki

Obecnie jest krajem mogącym pochwalić się jednym z najszybciej rozwijających się rynków fotowoltaiki w Europie i planuje wprowadzić szeroką gamę projektów morskich farm wiatrowych. Paliwa kopalne nadal stanowią jednak 85% całkowitej podaży energii, przy czym największy udział ma węgiel. W efekcie emisyjność polskiego sektora energetycznego jest obecnie drugą najwyższą wśród członków MAE.

Dostawy gazy niezagrożone

Zdaniem ekspertów MEA wysiłki poczynione w ostatnich latach, a zmierzające do dywersyfikacji dostaw gazu ziemnego powinny umożliwić Polsce przezwyciężenie zakłóceń w dostawach z Rosji w związku z rosyjską inwazją na Ukrainę. Udział Rosji w polskim imporcie gazu już spadł z 90% w 2010 r. do 55% w 2020 r. Stało się to dzięki inwestycjom w terminale LNG i połączenia gazociągowe z innymi krajami UE.

Koniec umowy z Gazpromem

Polska poinformowała już rosyjski Gazprom, że nie przedłuży długoterminowego kontraktu gazowego, który wygasa w 2022 roku. Nowy gazociąg bałtycki dostarczający norweski gaz powinien zostać ukończony w 2022 roku, o przepustowości przekraczającej przedwojenny import z Rosji. Polska znacząco rozbudowuje również zarówno przepustowość LNG, jak i połączenia rurociągowe z innymi krajami UE.

– Polska wykazała się dużymi przewidywaniami w ograniczeniu zależności od rosyjskiego gazu ziemnego w ostatnich latach, stawiając się dziś na stosunkowo bezpiecznej pozycji pomimo trudnych czasów, w których żyjemy. Obecne wydarzenia podkreślają potrzebę dalszego przyspieszania przez Polskę przejścia na bezpieczniejszy i czystszy system energetyczny – powiedział przedstawiając raport w Warszawie dyrektor wykonawczy MAE Fatih Birol.

Wciąż za dużo węgla

Z drugiej strony w Polsce ilość energii elektrycznej pochodzącej z produkcji węglowej gwałtownie wzrosła podczas ożywienia gospodarczego w 2021 r. Zniweczyła tym samym w ciągu jednego roku prawie dekadę stałych redukcji i podnosząc węgiel z powrotem do 80% całkowitej produkcji w miksie energetycznym, co stanowi najwyższy udział wśród 31 członków MAE.

Polska w dalszym ciągu dotuje przemysł węglowy, który daje zatrudnienie w wielu regionach kraju. Ugruntowane wykorzystanie węgla do produkcji energii elektrycznej i ogrzewania stanowi trudny punkt wyjścia do działań na następną dekadę. Dlatego cała branża podobnie jak i władze krajowe muszą zaktualizować swoje cele zarówno energetyczne i klimatyczne, aby sprostać zwiększonym progom stawianym przez władze Unii Europejskiej.

Wiatr, biomasa, słońce

Według MAE Polska ma ogromne ambicje w zakresie odnawialnych źródeł energii i w niektórych obszarach osiąga dobre wyniki. W latach 2010-2020 ilość energii elektrycznej wytworzonej z OZE prawie potroiła się, a jej udział w miksie energetycznym wzrósł w tym okresie z 7% do 18%. Wzrost był napędzany głównie przez zwiększoną produkcję energii wiatrowej na lądzie i wykorzystanie biomasy stałej, podczas gdy energia fotowoltaiczna wzrosła dziesięciokrotnie.

Atom w centrum zainteresowania

Kolejnym i jak się wydaje kluczowym elementem polskiej strategii energetycznej powinna być energetyka jądrowa. Planuje się budowę pierwszego reaktora w kraju do 2033 r. i łącznie sześciu elektrowni jądrowych, które pokryją szacunkowo 16% produkcji do 2040 r.

Jeśli chodzi o polskie plany zmniejszenia roli węgla w ciepłownictwie w dużej mierze wiążą się z przejściem na gaz. Jednak autorzy raportu stwierdzają, że większy nacisk na pompy ciepła i remonty budynków byłyby bardziej efektywne w dłuższej perspektywie i pozwoliły uniknąć ryzyka „niedoborów energetycznych”.

Uwolnić ceny i pozwolić wybrać dostawcę

Analitycy postulują, aby Polska poszła dalej w swoich ostatnich działaniach na rzecz liberalizacji krajowych rynków energii. Zwracają uwagę, że spółki kontrolowane przez państwo odgrywają dominującą rolę w polskim sektorze energetycznym, a ceny są nadal regulowane na niektórych rynkach. Chociaż konsumenci mają prawo do zmiany dostawcy energii elektrycznej, wskaźniki zmiany zarówno gospodarstw domowych, jak i przedsiębiorstw są znacznie poniżej średniej UE.

Pełny raport dostępny jest na: https://www.iea.org/reports/poland-2022

zdjęcie: pl.freepik.com